Politiek in de bres tegen ouderverstoting

Het niet nakomen van omgangsafspraken na scheiding mag niet lonen, zeggen Kamerleden Vera Bergkamp (D66) en Michiel van Nispen (SP) in hun voorstel om ouderverstotings­problematiek aan te pakken. Bij omgangsproblemen moet eerder worden ingegrepen zodat een ouder de kinderen niet ongestraft kan weghouden bij de andere ouder. Hopelijk is dat binnenkort verleden tijd. Want naar aanleiding van een motie van Kamerlid Lisa Westerveld (GL) is een expertteam aan de slag dat medio 2020 oplossingen zal presenteren om ouderverstoting effectief aan te pakken.

Ouders die na een scheiding de kinderen weghouden bij de ex-partner hebben vrij spel. Niemand grijpt in als zij eenzijdig (gerechtelijke) afspraken over omgang niet nakomen en de kinderen bij zich houden. De verstoten ouder krijgt nergens gehoor. Ook niet bij de hulpverlening. Die bestempelt de situatie al gauw als ‘vechtscheiding’ zonder werkelijk te weten wat er speelt. Terwijl steeds weer oplaaiende omgangsproblemen mees­tal een signaal zijn dat er meer aan de hand is.

De voorbeeldige ouder

Het blijft aanmodderen met de instanties die hulp zouden moeten bieden bij omgangs­problemen in complexe scheidingen. Het ontbreekt aan specialistische kennis waardoor signalen van ouderverstotingsproblematiek niet worden herkend. En dat is koren op de molen van de ouder die de omgang tegenwerkt. Professionals laten zich inpalmen door de misleidende praatjes van deze ouder en de ogenschijnlijk liefdevolle band met hun kinderen. De ware bedoeling om de ex-partner uit het leven van de kinderen te bannen blijft verborgen achter een masker van vriendelijkheid en bereidwilligheid. Eenmaal uit het zicht lappen zij de regels en afspraken aan hun laars lapt en drijven ongehinderd een steeds grotere wig tussen het kind en de andere ouder.

Zo verliest ruim 15 procent van de scheidingskinderen uiteindelijk het contact met een van de ouders. De (psychische) gevolgen voor zowel het kind als de verstoten ouder zijn ernstig en langdurig.

‘Mijn ex forceert een breuk tussen mij en de kinderen’

Een gescheiden vader schrijft: Ik zie mijn kinderen nog wel, maar iedere week dreigt hun moeder met afzeggen van de omgang. De kinderen worden dagelijks belast met uitspraken waarin mijn ex zich zeer negatief over mij uitlaat. Ze is bezig een breuk tussen mij en de kinderen te forceren. Jeugdzorg en een jeugdhulpaanbieder zijn er waarschijnlijk met de beste bedoelingen aan begonnen, maar de hulpverleners zien niet wat er achter de voordeur gebeurt. Uit onzinnige onderzoeken (waarbij mijn ex bepaalde wie er ondervraagd zouden worden) werden aantoonbare leugens opgeschreven in officiële rapporten. Later werden die geheel of gedeeltelijk herschreven, maar het advies dat op basis van die onwaarheden tot stand kwam veranderde niet. Mij werd letterlijk gezegd dat ze niet aan waarheidsvinding doen.

Standaard interventies werken averechts

Het verhaal van deze vader staat niet op zichzelf. Vaders en moeders die na een scheiding het contact met hun kinderen verliezen hebben vergelijkbare ervaringen. Al ligt het er duimendik bovenop dat één ouder de boel frustreert, de instanties houden vast aan hun mening dat beide ouders de strijd in stand houden. Zonder te onderzoeken wat de oorzaak is van de problemen, worden ouders gedwongen om samen bemiddelings- en hulpverlenings­trajecten te doorlopen. Dat standaard interventies bij ouderverstotingsproblematiek juist averechts werken blijkt wel uit de vele schrijnende verhalen van de betreffende ouders. Zij raken alleen maar verder verwijderd van hun kinderen.

Ex-partners die volkomen allergisch zijn voor elkaar, moeten uit elkaar blijven, zegt Cees van Leuven, raadsheer bij het gerechtshof in Den Bosch en voorzitter van het Expertteam Ouderverstoting. In conflictueuze situaties moeten ouders niet met elkaar, maar naast elkaar invulling kunnen geven aan de zorg voor en opvoeding van de kinderen, weet Van Leuven.

Oplossingen om scheidingsconflicten te voorkomen

De nieuwe scheidingsprocedure die is ingezet door het platform Scheiden zonder Schade is voor een belangrijk deel gericht op preventie. Voorkomen dat scheidingssituaties uit de hand lopen en dat een ouder de kinderen ongestraft bij de andere ouder kan weghouden. Dat betekent volgens Van Leuven dat er al in een zeer vroeg stadium vinger aan de pols moet worden gehouden. Een gedegen diagnose aan het begin van de scheiding moet inzicht geven wat er precies speelt in een gezin en waar mogelijk problemen zouden kunnen ontstaan. Daarna kan worden bepaald welke maatregelen voor dat gezin in die specifieke situatie het meest effectief zijn. Een vroegtijdige (evidence-based) screening van het gezin-in-scheiding zou de standaard moeten worden.

Daar gaat het expertteam van Van Leuven mee aan de slag. Dat zal zich buigen over methoden om de signalen van ouderverstoting goed in kaart te brengen. Daarnaast moeten er concrete oplossingsvoorstellen komen voor interventies waarmee tijdig en effectief kan worden ingegrepen. De plannen van het expertteam worden medio 2020 gepresenteerd.

Update

• juni 2020: Het expertteam ouderverstoting / complexe omgangsproblematiek brengt een tussenrapportage uit.

Bronnen

• Valentijn Bartels, Pak verstoten ouders aan, De Telegraaf, 11 december 2019
• Algemeen overleg commissie Personen- en Familierecht met minister Dekker over onder andere omgangsproblematiek en ouderverstoting, van 10.00 – 13.00 uur op 11 december 2019 in de Groen van Prinstererzaal;
• Nieuwsweekend met Mieke van der Weij en Peter de Bie, Zeg maar dag tegen je kind(eren), NPO1-radio, 9.03 uur, 14 december 2019;
• Monique, Ouderverstoting: onwetendheid is de vijand, kennis het wapen, www.gevolgenvanvalseaangifte.nl,  6 september 2015