Twintig procent van de volwassenen van wie de ouders in hun jeugd uit elkaar gingen ziet zijn of haar vader niet. Vijf procent heeft geen contact met hun moeder. Dat blijkt uit onderzoek naar de relatie van volwassenen in de leeftijd van 25 tot 45 jaar met hun gescheiden ouders. Vaders van die generatie verdwenen na een scheiding gemakkelijk uit beeld, zeggen de onderzoekers. Maar volgens hen is er veel veranderd en blijven gescheiden vaders nu veel meer betrokken bij het opgroeien van hun kinderen. Die kans moeten ze dan wel krijgen, want nog steeds worden vooral vaders na een scheiding tegen hun zin buitenspel gezet. Dikwijls door toedoen van hun ex.
Als er rond een scheiding conflicten ontstaan over gezag, omgang of zorg, dan is het vooral de vader die het onderspit delft en het contact met zijn kinderen verliest. Niet zelden door een uitspraak van de rechter die de kinderen haast automatisch aan de moeder toewijst en zo de problemen denkt op te lossen. Het tegendeel is waar. Vaders en moeders hebben ieder hun specifieke rol, vullen elkaar aan en zijn niet inwisselbaar. Ook niet na een scheiding.
Vaders zijn net zo belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen als moeders, zegt pedagoog en hoogleraar Louis Tavecchio die veel onderzoek deed naar de betekenis van vaderschap. Het is een slechte zaak als kinderen hun vader en mannelijk rolmodel moeten missen. Voor jongens én voor meisjes. Tavecchio: ‘Er zijn al veel meer vrouwelijke rolmodellen in het leven van jonge kinderen dan mannelijke. Op de kinderopvang en op basisscholen zijn vrouwen sterk in de meerderheid.’
Vaders op grote schaal ingeruild
Volgens hoofdonderzoeker professor Matthijs Kalmijn van de Universiteit van Amsterdam komt uit het onderzoek naar voren dat ouders die hun kinderen niet meer zien daar grote moeite mee hebben. ‘Ze ervaren minder sociaal welbevinden als er geen contact is’, zegt Kalmijn. Dat lijkt mij een grote open deur waarmee het verdriet, het onrecht en de onmacht bij vaders en moeders die dit ongewild overkomt wordt gebagatelliseerd.
Het onderzoek laat verder zien dat maar liefst 44 procent van de inmiddels volwassen scheidingskinderen hun stiefvader als ‘echte’ vader beschouwt en 17 procent de stiefmoeder als ‘echte’ moeder. Niet alleen toen, maar nog steeds verdwijnen vooral vaders na een scheiding uit het leven van hun kinderen. Vaak speelt er een vorm van ouderverstoting. De ex-partner werkt stelselmatig het contact tegen en zet de andere ouder tegenover de kinderen consequent in een kwaad daglicht. Kinderen raken in een loyaliteitsconflict en willen die ‘slechte’ ouder uiteindelijk niet meer zien. Al jaren worden vaders op deze manier succesvol uit het leven van hun kinderen gewerkt en op grote schaal ingewisseld voor een ‘nieuwe’ vader.
Geen vraagtekens bij weigerouder
Merkwaardig genoeg zetten hulpverleners, instanties en rechters zelden vraagtekens bij het gedrag van de verstotende ouder. Wanneer een ouder niet voor rede vatbaar is, gerechtelijke uitspraken herhaaldelijk niet nakomt en het contact tussen het kind en de andere ouder om steeds weer andere onbenullige en vergezochte redenen langdurig blokkeert, dan is er volgens dr. Steve Miller met grote zekerheid sprake van een ernstige persoonlijkheidsproblematiek. Miller: ‘Normale mensen doen dit hun kinderen niet aan. Als je excuses hoort zoals ‘ze vinden hun vader niet leuk, ze willen hem niet zien en ik respecteer hun mening, ik stimuleer ze echt om te gaan maar ze willen zelf niet’ dan zouden alle alarmbellen moeten gaan rinkelen!’ Al ligt het er duimendik bovenop, toch blijven instanties en rechters ervan uitgaan dat beide ex-partners de strijd in stand houden. Als zogenaamde oplossing wordt dan de ‘gezonde’ ouder de omgang ontzegd. Dat dit niet alleen leed bij die ouder veroorzaakt maar vooral het kind blijvend beschadigt, lijkt maar niet tot de familierechters door te dringen.
Ouderverstoting is maatschappelijk probleem
Een ouder de omgang met zijn of haar kind ontzeggen lost het scheidingsconflict niet op. Niemand is daarbij gebaat. De zogenaamde rust die dat zou creëren is slechts schijn. Het onderzoek van Kalmijn e.a. maakt pijnlijk duidelijk waar dat toe leidt; een totaal ontwrichte ouder-kind relatie tot ver in de volwassenheid. Met het beschermen of het belang van kinderen heeft het niets te maken. Zij raken alleen maar meer beschadigd en ontwikkelen allerlei (psychische) problemen. Op latere leeftijd zijn ze niet goed in staat relaties aan te gaan waardoor de kans dat ze zelf gaan scheiden maar liefst verdubbeld. Blijvende betrokkenheid na een scheiding van zowel vader als moeder is dan ook niet alleen belangrijk voor het kind, maar voor onze hele maatschappij.
Kinderen hebben het recht om op te groeien met beide ouders, onbelemmerd contact met ze te hebben en van ze te houden. Ook, maar misschien wel vooral, na een scheiding. We kunnen als samenleving, als buren, vrienden of familie zeker van betekenis zijn als we zien dat het kind van gescheiden vrienden in de problemen komt of ineens geen contact meer heeft met een van de ouders. Maar we moeten ons ook realiseren dat veelvoorkomende scheidingsproblematiek zoals ouderverstoting, zich voornamelijk ‘achter de voordeur’ afspeelt en door onwetende omstanders niet wordt herkend. Van professionals die met ouders en/of kinderen in complexe scheidingssituaties werken mogen we dat nou juist wel verwachten.
Bronnen:
- CBS – Gevolgen echtscheiding onderzocht door CBS en UvA
- Brabants Dagblad – Kind ziet stiefvader vaak als echte vader
- RTL Nieuws – Veel kinderen van gescheiden ouders zien vader niet meer
- psycholoog Steven Pont – Vaders vaak stiefmoederlijk behandeld bij scheiding
- dr. Steve Miller – Waarom rechtbanken ouderverstoting niet herkennen
Alex
Naar aanleiding van de uitzending “De Onfatsoenlijken” op VRT van 16-12-2020, werd ik (on)aangenaam verrast door de uitspraak van Frans die bij navraag of hij kinderen heeft antwoordt, nee ik heb geen kinderen.
Ik heb hierin dezelfde houding ontwikkeld, uit zelfbescherming nadat mijn kind geen contact meer met mij zoekt na 18 jaar scheiding. De omstandigheden van de scheiding liepen “volgens het boekje”. Moeder gaat vreemd, vader tolereert het niet meer en de scheiding werd ingezet. De hele scheiding en de jaren nadien verliepen als een perfecte scheiding. Normaal contact, nooit discussies, verplichtingen werden nagekomen etc.
Echter, na 16 jaar, de zoon is dan reeds 21 jaar oud, wordt de alimentatie voor de zoon gestopt omdat hij te kennen gaf werk gevonden te hebben en niet verder wenste te studeren. Later hervat hij hogere studies op eigen houtje. De kosten daarvoor werden nooit met mij besproken, maar werden mij achteraf allemaal aangerekend, waarvan vele kosten als bedrog bewezen konden worden. Daarop werd een rechtszaak tegen mij ingespannen om, zonder opgaaf van resultaten en traject, het achterstallige onderhoud toch nog ten gelde te kunnen maken. Zijn prestaties waren ondermaats en haalde geen diploma.
Door mijn houding tegenover hem en zijn moeder, dat ik boter bij de vis wil en resultaat wens te zien, werd mij om mijn verplichtingen gewezen, i.p.v. zoals de jaren voordien mee te werken.
Wat mij, nadat ik de reportage zag, opviel, is dat dit proces reeds begon nog vóór ik met mijn ex trouwde. Haar houding tegenover mij en vooral mijn familie was er altijd één van een soort minachting, jaloezie of afgunst. Mijn familie gaat heel normaal en respectvol met elkaar om, we respecteren onze ouders en broers en zussen. In het gezin van mijn ex was er altijd een strijd om de macht en respect tussen alle gezinsleden.
Kleine details uit de omgang gedurende de jaren met mijn ex bevestigen de stelling dat kinderen sterk beïnvloedt worden door de band die de ouders met elkaar hebben. Details als respect voor broer en zus, afspraken met de ouders over hoe laat je thuis komt etc. Als gevolg daarvan viel het mij op dat mijn ex tegenover mij over haar zoon sprak, indien hij iets fout deed: zeg, je moet jouw zoon effe duidelijk maken dat…. . Indien hij echter iets deed waarop ze trots was, merkte ze steevast op: kijk eens hoe goed mijn zoon dit of dat deed…..
Zowel voor als na de scheiding werd mij duidelijk dat zij een bepaalde houding had tegenover mij, door haar zoon enkel te belonen en het straffen aan mij overliet. Hij werd dan ook verwend met alles wat zijn hartje begeerde. Inspraak had ik niet daarin, in tegendeel, zij verwachtte (en mijn zoon ook) dat ik hem ook zou overladen met verwennerij indien hij bij op bezoek kwam. Ik was dus geen liefdevolle vader…
Aangezien we ver uit elkaar wonen, was het bezoekrecht aangepast. Ik moest er alles aan doen volgens haar om mijn recht te kunnen behouden. Toen mijn ex naar het buitenland vertrok met mijn zoon, was mijn bezoekrecht ineens niet belangrijk meer en wenste ze de gemaakte afspraken niet meer na te leven. Nu wordt mij verweten dat ik nooit interesse toonde voor mijn kind.
Mijn zoon, die toon reeds 23 jaar oud was, deinsde er niet voor terug om mij op arrogante toon aan mijn betaalverplichtingen aan hem te herinneren. Beledigingen en verwijten waren schering en inslag. Als gevolg van zijn gedrag heb ik geen contact meer met hem.
Ik ervaar het als een soort emotionele “bevrijding” indien iemand mij vraagt of ik kinderen heb, dat ik NEE zeg. Ik ga er ook niet van uit dat hij ooit nog contact met mij zal zoeken, tenzij misschien hem het financieel zo slecht gaat dat hij niet anders kan.
Het voelt niet prettig als ik mij hieraan herinner, maar ofschoon een stukgelopen huwelijk 16 jaar lang probleemloos verloopt (ik ben dus gelukkig gescheiden) en dan zo’n vervolg kent, waar ik 16 jaar lang voor de gek werd gehouden in de zgn. goede relatie tussen mij en mijn ex. Mijn zoon zijn houding tegenover mij veranderde ook pas toen hij 23 jaar oud was. Tot die tijd was er geen vuiltje aan de lucht. De negatieve invloed door zijn moeder is ontegensprekelijk. Ze had beter moeten en kunnen weten. Maar haar egocentrische houding stond dat in de weg. Volgens mij door haar opvoeding.
Monique
Dank voor jouw verhaal Alex. Hoe Frans na een relatie van 23 jaar het contact met zijn kinderen verloor, kent een vergelijkbaar verloop. In de uitzending van ‘De onfatsoenlijken’ komt dat maar deels aan de orde omdat de insteek daarin voornamelijk de fouten van politie en justitie is. Ik weet niet of je de website http://www.gevolgenvanvalseaangifte.nl kent? Daar vind je zijn verhaal en blogs over hoe relatief eenvoudig een ouder na een scheiding van zijn/haar kinderen kan worden vervreemd door toedoen van de ex-partner en een falend systeem…
In mijn boek Emotioneel gevangen ga ik uitgebreid in op de mogelijke oorzaken van ouderverstoting; veelal kampt de veroorzaker met (psychische) problematiek waarvoor de basis, inderdaad, in de eigen kinderjaren is gelegd. Door een scheiding wordt dit ‘jeugdtrauma’ getriggerd en wordt alles in het werk gesteld de andere ouder uit het leven van de kinderen te werken. Helaas, meestal met succes…